कर्ज घेताय जरा थांबा आणि विचार करा:::
कर्ज: भीती, टाळणे आणि वापरणे – श्रीमंतीकडे जाणारा फरक ‘रणनीती’त आहे
आपण नेहमी ऐकतो – “कर्ज घेऊ नका, कर्ज वाईट आहे”.
पण हाच विचार श्रीमंत लोकांकडे बघितल्यास उलट दिसतो – ते कर्जाचा उपयोग संपत्ती निर्माण करण्यासाठी करतात. मग फरक कुठे आहे? उत्तर आहे – रणनीती.
आज आपण पाहूया की गरीब, मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत लोक कर्जाबाबत वेगवेगळा दृष्टिकोन कसा ठेवतात, कर्जाचा योग्य वापर कसा करावा आणि कर्जाच्या जाळ्यात न अडकता आर्थिक स्वातंत्र्याकडे कसे जायचे.
१. तीन प्रकारचे कर्जाबद्दलचे दृष्टिकोन
- गरीब वर्ग – भीती
गरीब वर्गाला कर्ज म्हणजे एक धोका वाटतो. कारण त्यांचा अनुभव प्रामुख्याने खर्च भागवण्यासाठी घेतलेल्या कर्जाचा असतो, ज्यामुळे उत्पन्न वाढत नाही आणि परतफेडीचा ताण वाढतो. - मध्यमवर्ग – टाळणे
मध्यमवर्गीय लोक कर्जाला पूर्णपणे टाळण्याचा प्रयत्न करतात. ते “कर्ज नाही म्हणजे सुरक्षित” या मानसिकतेत जगतात. पण त्यामुळे अनेक गुंतवणूक संधी गमावल्या जातात. - श्रीमंत वर्ग – वापरणे
श्रीमंत लोक कर्जाचा वापर संपत्ती निर्माण करणाऱ्या साधनासाठी करतात. उदाहरणार्थ – व्यवसाय वाढवणे, भाड्याच्या मालमत्ता घेणे, उत्पादन क्षमता वाढवणे इत्यादी.
२. चांगले कर्ज आणि वाईट कर्ज
कर्ज हा एकच प्रकार नसतो. त्यात दोन स्पष्ट प्रकार असतात.
चांगले कर्ज (Good Debt)
जे तुमचे उत्पन्न वाढवते किंवा मालमत्तेची किंमत वाढवते.
उदा.: व्यवसायासाठी घेतलेले कर्ज, भाड्याच्या घरासाठी घेतलेले गृहकर्ज, शिक्षणासाठी घेतलेले कर्ज.
वाईट कर्ज (Bad Debt)
जे केवळ खर्च वाढवते पण उत्पन्न निर्माण करत नाही.
उदा.: क्रेडिट कार्डवर घेतलेले वैयक्तिक खर्च, महागडे गॅझेट्स, अनावश्यक लक्झरी वस्तू.
३. श्रीमंत लोक कर्ज कसे वापरतात?
श्रीमंत लोक कर्ज घेताना तीन गोष्टी लक्षात ठेवतात:
- ROI (Return on Investment)
ते कर्जातून मिळणारा परतावा कर्जाच्या व्याजापेक्षा जास्त असेल याची खात्री करतात. - Cash Flow
ते कर्जाची परतफेड उत्पन्न स्रोतामधूनच होते याची व्यवस्था करतात – स्वतःच्या पगारातून नाही. - Asset Building
ते कर्जातून अशी मालमत्ता विकत घेतात जी वेळेनुसार मूल्य वाढवेल.
४. कर्जाचा वापर करण्यासाठी ५ महत्त्वाच्या रणनीती
- स्पष्ट उद्दिष्ट ठरवा
कर्ज फक्त उत्पन्न वाढवणाऱ्या प्रकल्पासाठी घ्या – खर्च भागवण्यासाठी नाही. - कॅश फ्लो प्लॅन करा
कर्जाची EMI तुमच्या नवीन उत्पन्न स्रोतामधून भरली जाईल अशी व्यवस्था करा. - व्याजदर आणि अटी तपासा
कर्ज घेण्याआधी व्याजदर, प्रोसेसिंग फी, प्रीपेमेंट चार्जेस तपासा. - आपत्कालीन निधी ठेवा
काही महिन्यांचे EMI भरता येईल असा बॅकअप फंड ठेवा. - मर्यादा ओळखा
कर्जाचा वापर लेव्हरेज म्हणून करा, आधार म्हणून नाही.
५. कर्जाच्या जाळ्यात अडकण्याची कारणे
उत्पन्नाऐवजी खर्चासाठी कर्ज घेणे.
कर्ज घेण्याआधी परतफेडीची क्षमता न मोजणे.
क्रेडिट कार्डचा अति वापर.
अनेक लहान-मोठी कर्जे एकत्र घेणे. एक कर्ज फेडण्यासाठी जास्त व्याज दराचे दुसरे कर्ज घेणे.
६. कर्जाच्या जाळ्यातून बाहेर पडण्याचे मार्ग
- Debt Snowball पद्धत
छोटे कर्ज आधी फेडून मानसिक प्रेरणा वाढवा. - Debt Consolidation
अनेक कर्जे एकत्र करून कमी व्याजदराचे एकच कर्ज घ्या. - अनावश्यक खर्च बंद करा
EMI फेडेपर्यंत लक्झरी खर्च थांबवा. - अतिरिक्त उत्पन्नाचे स्रोत तयार करा
पार्ट-टाईम काम, फ्रीलान्सिंग, भाडे उत्पन्न.
७. एका उदाहरणाने हे समजून घेऊ :
मानूया, तुम्ही ₹५० लाखांचे गृहकर्ज घेतले आणि ते घर भाड्याने दिले.
भाडे ₹२५,०००/महिना आहे आणि EMI ₹२७,००० आहे.
दरवर्षी भाड्यात वाढ होते, घराची किंमतही वाढते.
१०–१५ वर्षांनी, कर्ज फेडले जाईल आणि मालमत्ता तुमची होईल – ती दरमहा उत्पन्न देईल.
८. कर्जाबाबत मानसिकता बदल
कर्ज वाईट नाही, वाईट वापर वाईट आहे.
उत्पन्न वाढवणाऱ्या साधनासाठी कर्ज घ्या, खर्चासाठी नाही.
व्याजाला शत्रू नव्हे तर भागीदार बनवा.
९. निष्कर्ष
गरीब, मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत लोकांमधील कर्जाबाबतचा मुख्य फरक म्हणजे रणनीती.
आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी कर्जाचा वापर शिका, त्याला टाळण्याची किंवा भीती बाळगण्याची गरज नाही.
पण लक्षात ठेवा – कर्जावर नियंत्रण ठेवा, नाहीतर कर्ज तुमच्यावर नियंत्रण ठेवेल.
💡 लक्ष्यात ठेवा:
कर्ज हे साधन आहे. हातोडा भिंत फोडू शकतो किंवा घर बांधू शकतो – कसे वापरायचे हे तुमच्या हातात आहे.
ब्लॉग लेखन : CA राम डावरे
लवकरच घेऊन येत आहे : From loan trap to Financial freedom . Online course