सोशल मीडियाद्वारे आर्थिक साक्षरता: दुर्लक्षित होणारे धोके!

सोशल मीडियाद्वारे आर्थिक साक्षरता: दुर्लक्षित होणारे धोके! ⚠️

सोशल मीडियाद्वारे आर्थिक साक्षरता (Financial literacy) शिकताना अनेक फायदे आहेत, पण काही धोके दुर्लक्षित राहू शकतात. या लेखात, CA राम डावरे आपल्याला अशाच काही धोक्यांविषयी माहिती देत आहेत:

1. अप्रामाणिक ‘इन्फ्लुएन्सर’वर अंधविश्वास: 🤥

दुर्लक्षित बाब: आकर्षक बोलणाऱ्या पण अप्रामाणिक इन्फ्लुएन्सरवर लोक सहज विश्वास ठेवतात.
घटना:

रवी, एक आयटी प्रोफेशनल, एका इंस्टाग्राम इन्फ्लुएन्सरला फॉलो करत होता जो शेअर बाजारातून करोडपती झाल्याचा दावा करत होता. त्याच्या सल्ल्यानुसार रवीने काही पेनी स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक केली आणि ६ महिन्यांत ₹१.५ लाख गमावले. नंतर कळलं की तो इन्फ्लुएन्सर SEBI-नोंदणीकृत सल्लागार नव्हता!

शिकवण:

प्रमाणित सल्लागार (SEBI, CA, CFP इ.) यांच्यावर विश्वास ठेवा. लोकप्रियता म्हणजे ज्ञान असे नसते.

2. शिक्षणाऐवजी करमणुकीवर भर: 🎭

दुर्लक्षित बाब: व्हायरल होण्यासाठी कंटेंटला विनोदी व नाटकी बनवले जाते; यामुळे खरी माहिती हरवते.

घटना:

मेघा, एक कॉमर्सची विद्यार्थिनी, आर्थिक विषयांवरील मजेशीर व्हिडिओ पाहून म्युचुअल फंड वर SIP सुरू करते. पण तिला म्युचुअल फंड वरील करपद्धती (taxation) नीट माहिती नव्हती, आणि तिने चुकीच्या पद्धतीने गुंतवणूक केली.

शिकवण:

करमणूक माध्यम ठरू शकते, पण गंभीर शिक्षणासाठी सखोल ज्ञान आवश्यक आहे.

3. छोट्या व्हिडिओंमधून आलेली ‘समज’ म्हणजे संपूर्ण ज्ञान नव्हे: 🩳

दुर्लक्षित बाब: ३० सेकंदांच्या Reels/Shorts मधून लोकांना वाटते की त्यांनी सगळं समजून घेतलं आहे.

घटना:

अमितने SIP वर व्हिडिओ पाहिले आणि लगेच SIP सुरू केले. मार्केट खाली गेल्यावर तो घाबरून बाहेर पडला आणि नुकसान झेललं.

शिकवण:

Reels फक्त सुरुवात असते. खरं शिक्षण हे लेख, पुस्तके, सल्लागार यांच्या माध्यमातूनच होते.

4. सांस्कृतिक संदर्भ गृहित धरले जात नाहीत: 🌍

दुर्लक्षित बाब: बऱ्याच आर्थिक कंटेंटमध्ये पाश्चिमात्य देशांचा दृष्टिकोन असतो; भारताच्या गरजांशी तो जुळत नाही.

घटना:

प्रिया, एक NRI, परदेशात credit score वर आधारित ज्ञान घेऊन भारतात आली. पण इथे PPF, NPS याचं महत्त्व कळल्यावर तिला सगळं नव्याने शिकावं लागलं.

शिकवण:

देशानुसार वेगळं आर्थिक नियोजन असतं. भारतासाठी भारतीय संदर्भातील माहिती आवश्यक आहे.

5. सोशल मिडिया फोमो आणि टोळधाड मानसिकता वाढवतो: 🐑

दुर्लक्षित बाब: मित्रांकडे पाहून किंवा ट्रेंड्सवरून गुंतवणूक केली जाते.

घटना:

तुषारने २०२१ मध्ये बिटकोईन मध्ये ₹५०,००० गुंतवले, कारण मित्रांनी नफा दाखवला होता. काही महिन्यांत बाजार कोसळला आणि तो ६०% तोट्यात गेला.

शिकवण:

सोशल मिडियावर “इतरांनी केलंय” म्हणून निर्णय घेणं चुकीचं आहे. स्वतःचे ध्येय, गरज आणि जोखीम विचारात घ्या.

6. प्रादेशिक भाषेत माहितीचा अभाव: 🗣️

दुर्लक्षित बाब: बहुतांश दर्जेदार कंटेंट इंग्रजीत असतो. अनेक लोक त्यामुळे वंचित राहतात.

घटना:

शिवाजी, एका शेतकऱ्याचा मुलगा, महाराष्ट्रातील आहे. त्याला सरकारच्या योजना आणि कर्जासंदर्भातील माहिती हवी होती. इंग्रजी आणि क्लिष्ट हिंदीमुळे तो समजू शकत नव्हता. शेवटी त्याला एक मराठी YouTube चॅनेल सापडले ज्यामुळे त्याला PMJDY व MUDRA योजनांची अचूक माहिती मिळाली.

शिकवण:

मातृभाषेत आणि सोप्या भाषेत माहिती उपलब्ध असेल, तरच ती लोकांपर्यंत पोहोचेल.

7. आर्थिक शिस्त शिकवली जात नाही: 🧘

दुर्लक्षित बाब: ‘कोठे गुंतवायचं’ हे शिकवतात; पण ‘शिस्तीने गुंतवणूक कशी करावी’ हे शिकवत नाहीत.

घटना:

नेहा सोशल मिडियावरून शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करत होती. मार्केट वर गेलं की ती खरेदी करत असे, आणि खाली आलं की विक्री! सततच्या चुकीच्या निर्णयामुळे तिला नुकसानच होत राहिलं. नंतर तिने एक सल्लागार भेटला, ज्याने तिला आर्थिक शिस्त, संयम आणि दीर्घकालीन नियोजन शिकवलं.

शिकवण:

गुंतवणूक म्हणजे फक्त कुठे पैसे घालायचे नाही, तर शिस्तबद्ध वागणं आणि दीर्घकालीन दृष्टीकोन ठेवणं महत्त्वाचं आहे.

निष्कर्ष: सोशल मीडिया – वापरा पण विचारपूर्वक! ✅

सोशल मिडिया हे आर्थिक शिक्षणासाठी चांगले दार आहे, पण:

• विश्वास ठेवण्याआधी स्रोताची खात्री करा
• भावनिक निर्णयांपासून सावध राहा
• शिक्षणाची गरज सखोल आणि मातृभाषेतील माहिती पूर्ण करते
• आणि कायम लक्षात ठेवा – आर्थिक शिस्त ही यशाची गुरुकिल्ली आहे.

ब्लॉग लेखन: सी ए राम डावरे
मोबाईल नंबर: ९०४९७८६३३३